O πόλεμος ανάμεσα στην Κίνα και τις ΗΠΑ για την παγκόσμια οικονομική κυριαρχία καλά κρατεί. Το 2023 οι αμερικανικές επιχειρήσεις διεκδίκησαν εκ νέου τον τίτλο, με 136 μορφές στον κατάλογο Fortune Global 500 έναντι 135 για την Κίνα. Βέβαια, το γεγονός ότι η Κίνα κατέλαβε την κορυφή κατά τρεις επιχειρήσεις και στη συνέχεια οι ΗΠΑ την ανακατέλαβαν κατά μία, μπορεί να φαίνεται ότι γινόμαστε μάρτυρες μιας μάχης ένθεν και ένθεν μεταξύ των δύο οικονομικών υπερδυνάμεων που θα συνεχιστεί για αρκετό καιρό.
Αν και η Κίνα σίγουρα αναπτύσσεται (άλλωστε πρόσθεσε 11 επιχειρήσεις στη λίστα Fortune Global 500 μεταξύ 2019 και 2023), οι πιθανότητες είναι εναντίον της να διεκδικήσει εκ νέου τη θέση της στην κορυφή. Υπάρχουν έξι λόγοι και αυτό:
1. Τα θεμελιώδη επιχειρηματικά μεγέθη των ΗΠΑ είναι ισχυρά.
Από την ίδρυση του καταλόγου Fortune Global 500 το 1995 έως το 2020, οι ΗΠΑ όχι μόνο είχαν περισσότερες επιχειρήσεις στον κατάλογο από οποιαδήποτε άλλη χώρα, αλλά κατείχαν και μεγαλύτερο μερίδιο επιχειρήσεων στον κατάλογο από το μερίδιό τους στην παγκόσμια οικονομία. Αυτό και μόνο μιλάει για τη ζωτικότητα των αμερικανικών επιχειρήσεων.
Δεν υπάρχουν σημάδια ότι αυτό έχει αλλάξει: το 2023 οι ΗΠΑ όχι μόνο επανέκτησαν την πρώτη θέση τους συνολικά, αλλά κατέλαβαν επίσης πέντε από τις 10 πρώτες θέσεις του καταλόγου, τρεις επιχειρήσεις παραπάνω τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Οι ΗΠΑ όχι μόνο είχαν περισσότερες επιχειρήσεις στον κατάλογο από την Κίνα, αλλά κατά μέσο όρο οι επιχειρήσεις τους είχαν 15% υψηλότερα έσοδα από τις μεγαλύτερες εταιρείες της Κίνας (95,8 δισ. δολάρια έναντι 83,3 δισ. δολαρίων).
Επιπλέον, όπως θα δούμε εκτενέστερα στη συνέχεια, η κερδοφορία των αμερικανικών επιχειρήσεων στη λίστα Fortune Global 500 του 2023 ήταν πάνω από 114% υψηλότερη από τις κινεζικές επιχειρήσεις. Εξίσου σημαντικό είναι ότι η αύξηση της κερδοφορίας των αμερικανικών επιχειρήσεων ξεπέρασε εκείνη των κινεζικών επιχειρήσεων κατά 50% (27,6% αύξηση για τις αμερικανικές επιχειρήσεις έναντι 18,1% για τις κινεζικές επιχειρήσεις).
2. Η Ιαπωνία και η Ευρώπη έχουν πιάσει πάτο.
Σχεδόν όλα τα κέρδη της Κίνας (και μάλιστα των ΗΠΑ) κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες προήλθαν εις βάρος της Ιαπωνίας και της Ευρώπης. Μόνο τα τελευταία τέσσερα χρόνια (μια περίοδος που καλύπτει το Covid συν την ανάκαμψη), η Ιαπωνία έχασε 12 επιχειρήσεις από τον κατάλογο Fortune Global 500 (από 53 σε 41), η Γαλλία έχασε επτά επιχειρήσεις (από 31 σε 24) και το Ηνωμένο Βασίλειο είδε επτά επιχειρήσεις του να πέφτουν από τον κατάλογο (από 22 σε 15).
Αυτές οι μειώσεις του αριθμού των επιχειρήσεων είναι απίθανο να συνεχιστούν.
Πρώτον, οι ιαπωνικές και οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις έχουν διεθνοποιηθεί εδώ και πολλές δεκαετίες και έχουν διαφοροποιήσει τις ροές των εσόδων τους μακριά από τις σχετικά στάσιμες οικονομίες της χώρας τους.
Δεύτερον, πολλές από αυτές έχουν κάνει τη μετάβαση από τη βαριά βιομηχανία στις υπηρεσίες και τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που βασίζονται στην τεχνολογία πολύ νωρίτερα από πολλές κινεζικές επιχειρήσεις.
Τρίτον, και ίσως το πιο σημαντικό, οι κινεζικές επιχειρήσεις, ενώ συνεχίζουν να αυξάνουν τα έσοδά τους, υστερούν σημαντικά έναντι των κυριότερων οικονομικών ανταγωνιστών τους όσον αφορά τα περιθώρια κέρδους, όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 1. Αυτό έχει σημασία επειδή τα υγιή κέρδη μειώνουν το κόστος κεφαλαίου, επιτρέποντας σε μια εταιρεία να επενδύσει σε νέες τεχνολογίες, να χρηματοδοτήσει τη διεθνή επέκταση, να αναπτύξει και να διατηρήσει εμπορικά σήματα, να προσλάβει και να διατηρήσει ταλέντα κ.ο.κ.
Αυτό το ραβδόγραμμα συγκρίνει τα μέσα περιθώρια κέρδους για τις επιχειρήσεις του Fortune Global 500, από το Ηνωμένο Βασίλειο (περιθώριο κέρδους 10,8%), την Ελβετία (9,1%), τις ΗΠΑ (8,4%), την Ε.Ε. (8,2%), την Ιαπωνία (4,7%) και την Κίνα (3,9%). Τα περιθώρια κέρδους για την Κίνα υπολείπονται εκείνων των άλλων χωρών του διαγράμματος, σε ορισμένες περιπτώσεις σημαντικά.
Πηγή: Fortune Global 500 2023, με βάση την έδρα της εταιρείας.
3. Η διεθνής αντίσταση στην Κίνα αυξάνεται.
Το 2023, η Pew Research ανέφερε ότι στις 24 χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα, η μέση δυσμενής αξιολόγηση για την Κίνα ήταν 67% - με τις ΗΠΑ να καταγράφουν ποσοστό 83%, από μόλις 35% το 2005. Αυτές οι αυξανόμενες αρνητικές απόψεις μπορεί να αντανακλούν τις αυξανόμενες τριβές γύρω από το εμπόριο, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την πνευματική ιδιοκτησία, τον έλεγχο των δεδομένων και τις εδαφικές διεκδικήσεις στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας.
Σύμφωνα με το τελωνείο της Κίνας, το καθαρό εμπορικό ισοζύγιο το 2023 μειώθηκε κατά περίπου 6% σε σύγκριση με το 2022 - η πρώτη πτώση σε πέντε χρόνια. Και σύμφωνα με την S&P Global, μέχρι το πρώτο εξάμηνο του 2023, οι κινεζικές επιχειρήσεις ανακοίνωσαν 15% λιγότερες συμφωνίες συγχωνεύσεων και εξαγορών αξίας 13% λιγότερης σε σχέση με την ίδια περίοδο του 2022. Επιπλέον, η Κρατική Διοίκηση Συναλλάγματος της Κίνας ανέφερε ότι το τρίτο τρίμηνο του 2023, η Κίνα κατέγραψε το πρώτο αρνητικό καθαρό αποτέλεσμα ΑΞΕ από το 1998.
4. Ο ενεργός πληθυσμός της Κίνας μειώνεται με ταχείς ρυθμούς.
Μεταξύ του σήμερα και του 2050, ο πληθυσμός της Κίνας σε ηλικία εργασίας θα μειωθεί κατά περίπου 200 εκατομμύρια άτομα λόγω της μείωσης του ρυθμού γεννήσεων που ξεκίνησε πριν από περισσότερα από 60 χρόνια. Η μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας μπορεί να αντισταθμιστεί μόνο με τη μετανάστευση.
Δεδομένου ότι η Κίνα δεν επιτρέπει σχεδόν καμία ξένη μετανάστευση, τα δημογραφικά της στοιχεία είναι απίθανο να βελτιωθούν. Στο άρθρο μας, σημειώσαμε πώς μια παρόμοια δημογραφική αλλαγή στην Ιαπωνία που ξεκίνησε το 1997 είχε αρνητικές οικονομικές δευτερογενείς επιπτώσεις για δεκαετίες. Έτσι λοιπόν η Κίνα πιθανότατα θα αντιμετωπίσει παρόμοιες οικονομικές δυσκολίες, οι οποίες θα λειτουργήσουν ως τροχοπέδη στην ανάπτυξη των μεγαλύτερων επιχειρήσεων της.
5. Οι περισσότερες από τις μεγάλες επιχειρήσεις της Κίνας είναι κρατικές.
Συλλογικά, οι κρατικές επιχειρήσεις (SOEs) αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ένα τρίτο της οικονομίας της Κίνας και τα δύο τρίτα των επιχειρήσεων στον κατάλογο Global Fortune 500. Ορισμένες από αυτές τις επιχειρήσεις ανήκουν σε εθνικό επίπεδο, άλλες σε επαρχιακό επίπεδο και πολλές σε δημοτικό επίπεδο. Ως εκ τούτου, η κυβέρνηση ελέγχει τη στρατηγική, την ηγεσία και τα οικονομικά αυτών των επιχειρήσεων.
Ιστορικά, οι κρατικές επιχειρήσεις παγκοσμίως έχουν υποαποδώσει σε σχέση με τις ιδιωτικές επιχειρήσεις (POE), και αυτό ισχύει και στην Κίνα. Το μέσο περιθώριο κέρδους για τις κινεζικές κρατικές επιχειρήσεις που περιλαμβάνονται στον κατάλογο Fortune Global 500 ήταν μόλις 3,5% (δείτε και πάλι εδώ τα στοιχεία της πηγής).
Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα για τις προοπτικές της Κίνας, οι περισσότερες από τις POE της, ακόμη και αν δεν ανήκουν στο κράτος, εξακολουθούν να ελέγχονται ή να επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από το κράτος όσον αφορά την πρόσβαση σε κεφάλαια, τη χορήγηση αδειών και αδειών, την πρόσβαση σε εργατικό δυναμικό, τη συμμετοχή σε ζωτικά οικοσυστήματα προμηθευτών και αγοραστών που ελέγχονται από το κράτος κ.λπ.
Η επιρροή αυτή δεν βοηθά την κερδοφορία, η οποία εξακολουθούσε να είναι μόνο 4,5% για τις επιχειρήσεις αυτές. Έτσι, οι κρατικές επιχειρήσεις και αυτό που ονομάζουμε επιχειρήσεις που επηρεάζονται από το κράτος (State Influenced Enterprises - SIEs) αποτελούν σχεδόν το σύνολο των μεγαλύτερων επιχειρήσεων της Κίνας (βλ. Διάγραμμα 2), γεγονός που πιθανότατα θα εμποδίσει τις κινεζικές επιχειρήσεις να αναπτυχθούν ταχύτερα από τις επιχειρήσεις των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας και της Ευρώπης.
Σχεδόν το 75% του συνόλου των κινεζικών επιχειρήσεων στον κατάλογο Fortune global 500 ανήκουν εξ ολοκλήρου ή εν μέρει σε κρατικούς φορείς. Αυτό το ραβδόγραμμα κατηγοριοποιεί τις κινεζικές εταιρείες στον κατάλογο Fortune Global 500 με βάση την ιδιοκτησία. Δείχνει ότι 63 εταιρείες ανήκουν στην κεντρική κυβέρνηση, μέσω της Επιτροπής Εποπτείας και Διαχείρισης Κρατικών Περιουσιακών Στοιχείων του Κρατικού Συμβουλίου (SASAC) ή με άλλους τρόπους, αποτελώντας το 47% των κινεζικών εταιρειών του Fortune 500. Άλλες 26 εταιρείες (19%) είναι επιχειρήσεις που ανήκουν στην επαρχιακή ή δημοτική κυβέρνηση και άλλες 9 (7%) είναι κρατικές επιχειρήσεις που είναι επίσης εισηγμένες στο χρηματιστήριο. Αν και 37 εταιρείες (27%) είναι ιδιωτικές επιχειρήσεις, οι περισσότερες είναι επιχειρήσεις που επηρεάζονται από το κράτος.
Πηγή: 2023 Fortune Global 500, με βάση την έδρα της εταιρείας.
6.Το βάρος του χρέους της Κίνας αυξάνεται.
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το 2022 το ιδιωτικό χρέος της Κίνας (συμπεριλαμβανομένου του εταιρικού) ως ποσοστό του ΑΕΠ ανήλθε στο 196%, 28% υψηλότερο από τις ΗΠΑ. Το χρέος των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν διπλάσιο από εκείνο των ΗΠΑ. Όπως είναι σημαντικό, οι υπερχρεωμένες επιχειρήσεις εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την κυβέρνηση για χρηματοδότηση. Σχεδόν τα τρία τέταρτα των κορυφαίων επιχειρήσεων της Κίνας ανήκουν άμεσα στο κράτος και όλες οι ιδιωτικές επιχειρήσεις εξαρτώνται από τις κρατικές τράπεζες για τουλάχιστον μέρος της χρηματοδότησής τους, η οποία μέχρι στιγμής παρέχεται με ευνοϊκούς όρους.
Δυστυχώς, το αυξανόμενο κρατικό χρέος κινδυνεύει να εκτοπίσει τη χρηματοδότηση των κινεζικών επιχειρήσεων, να αυξήσει την επιχειρηματική αβεβαιότητα και να μειώσει τη στρατηγική ευελιξία που παραδοσιακά απολάμβαναν οι κινεζικές επιχειρήσεις.
Πως οι δυτικές εταιρείες μπορούν να κερδίσουν τον πόλεμο απέναντι στις Κινεζικές
Οι δυτικές εταιρείες δεν θα πρέπει να υποθέσουν ότι οι Κινέζοι θα παραπαίουν στο μέλλον με τον τρόπο και στον βαθμό που οι ιαπωνικές εταιρείες το έκαναν τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Το κινεζικό κράτος διατηρεί την ικανότητα και την πολιτική βούληση να στηρίξει τις μεγάλες επιχειρήσεις με τρόπους και σε βαθμό που η ιαπωνική κυβέρνηση δεν μπόρεσε. Έχοντας αυτό κατά νου, προσφέρουμε παρακάτω τέσσερις βασικές συστάσεις για τις αμερικανικές επιχειρήσεις για την αντιμετώπιση των ανταγωνιστικών προκλήσεων από τις κινεζικές παγκόσμιες επιχειρήσεις, οι οποίες, ενώ αγωνίζονται, θα παραμείνουν σημαντικές απειλές τα επόμενα χρόνια.
Η επιλογή των σωστών τομέων
Ενώ οι ανταγωνιστικές και ρυθμιστικές συνθήκες για τις ξένες επιχειρήσεις στην Κίνα έχουν κάπως επιδεινωθεί, η πλήρης αποχώρηση από την Κίνα μπορεί να είναι κοντόφθαλμη. Η κινεζική αγορά είναι τεράστια και θα αναπτυχθεί έστω και με βραδύτερο ρυθμό. Παρ' όλα αυτά, το ανταγωνιστικό εγχώριο τοπίο στην Κίνα είναι άνισο. Οι ξένες επιχειρήσεις σε στοχευμένους τομείς όπου η κινεζική κυβέρνηση θέλει να κυριαρχήσουν οι εγχώριες επιχειρήσεις πρέπει να είναι σίγουρες ότι διαθέτουν ισχυρά και βιώσιμα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα έναντι των κινεζικών ανταγωνιστών. Ωστόσο, σε τομείς λιγότερο κρίσιμους για την κυβέρνηση, η έρευνά μας (που δημοσιεύθηκε στο πρόσφατο βιβλίο μας) δείχνει ότι οι μεγάλες ξένες εταιρείες μπορούν να συνεχίσουν να κερδίζουν καλά χρήματα.
Η σημασία του εμπορικού σήματος "made here".
Στις ΗΠΑ, λίγοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι τόσο διαφορετικές μάρκες όπως AMC Theaters, GE Appliances, Smithfield Foods, The Waldorf-Astoria και Motorola Mobility ανήκουν σε κινεζικές εταιρείες. Η απόκρυψη της ιδιοκτησίας με την αξιοποίηση του τοπικού branding βοήθησε τις κινεζικές επιχειρήσεις να αποκτήσουν έδαφος στις ΗΠΑ. Οι αμερικανικές επιχειρήσεις ίσως θελήσουν να πάρουν μια σελίδα από αυτό το εγχειρίδιο και να το εφαρμόσουν στην Κίνα.
Καθοριστική η καινοτομία.
Ορισμένα στελέχη πιστεύουν ότι η λύση στην κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας από την Κίνα είναι να κλειδώσουν τις πόρτες και να κλείσουν τις καταπακτές. Δυστυχώς, η λέξη "ιδιοκτησία" φτάνει μέχρι ενός σημείου στις σημερινές μάχες με την Κίνα. Οι επιχειρήσεις που θέλουν να παίξουν στην Κίνα έχουν περισσότερες πιθανότητες να επιτύχουν αν απλά υπερτερούν στην καινοτομία των κινέζων ανταγωνιστών τους.
Η μετατροπή της ποικιλομορφίας σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Το εργατικό δυναμικό των ΗΠΑ είναι ένα από τα πιο ποικιλόμορφα πολιτισμικά και εθνοτικά εργατικά δυναμικά στον κόσμο. Η αξιοποίηση αυτής της ποικιλομορφίας θα επιτρέψει στις αμερικανικές εταιρείες όχι μόνο να προωθήσουν την καινοτομία στο εσωτερικό τους αλλά και να διευκολύνουν την επέκτασή τους σε όλο τον κόσμο. Η ικανότητα ανάπτυξης στελεχών λήψης αποφάσεων με γλωσσικές και πολιτισμικές δεξιότητες σε ξένες αγορές μπορεί να αποτελέσει ισχυρό διαφοροποιητικό παράγοντα στις τρέχουσες και μελλοντικές ανταγωνιστικές μάχες με κινεζικές επιχειρήσεις σε όλη την παγκόσμια αγορά.
