Ο χρόνιος πόνος είναι μία βασανιστική κατάσταση που επιφέρει μείζονες έως και καταστροφικές αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου. Συνήθως προϋπάρχει ένα συμβάν, τραύμα, λοίμωξη, εκφύλιση ή χειρουργική επέμβαση, που ακόμα κι αν έχει παρέλθει ή θεραπευτεί, συνεχίζει να δρα ερεθιστικά στο νευρικό σύστημα.
Όταν ο πόνος παραμείνει για εβδομάδες ή μήνες, ενδέχεται να γίνει πάθηση από μόνος του. Αυτή η δυσμενής εξέλιξη οφείλεται σε παθολογική και πλεονάζουσα ανατροφοδότηση των αισθητικών κυκλωμάτων του νωτιαίου μυελού που σταδιακά οδηγεί σε ένα καθεστώς ευαισθητοποίησης και τοπικής υπερδιέγερσης.
Σε αυτές τις συνθήκες, η διάχυτη ενεργοποίηση αισθητικών νευρώνων είναι δυσανάλογη προς την αναμενόμενη απόκριση σε ένα δεδομένο ερέθισμα. Έτσι, ένα ερέθισμα που δε θα προκαλούσε πόνο γίνεται αισθητό ως επώδυνο (αλλοδυνία), ένα ήπια επώδυνο ερέθισμα γίνεται ανυπόφορο (υπεραλγησία), η αισθητικότητα της περιοχής αλλάζει (υπαισθησία, παραισθησία) αλλά και η ίδια η φύση του πόνου αλλάζει (δυσαισθησία).
Σε αυτό το στάδιο, ο πόνος πλέον γίνεται αισθητός ως κάψιμο, σφίξιμο ή σουβλιά και μπορεί να επεκτείνεται πολύ περισσότερο από την αρχική του εντόπιση, παροξυσμικά ή μόνιμα. Όταν αλλάζει η φύση του και τα χαρακτηριστικά του, ο πόνος παύει να λειτουργεί προειδοποιητικά και εντοπιστικά. Τότε καλείται νευροπαθητικός πόνος, ενώ στην καθομιλουμένη χρησιμοποιείται η έκφραση χρόνιος πόνος, όμως οι δύο όροι δεν ταυτίζονται στην ιατρική ορολογία.
Ο νευροπαθητικός πόνος είναι μία νόσος καθεαυτή, που δε θεραπεύεται ακόμα και με την οριστική αντιμετώπιση του πρωτοπαθούς αιτίου. Οι τρεις βασικοί πυλώνες της θεραπείας πόνου είναι η φαρμακοθεραπεία, η φυσιοθεραπεία και οι παρεμβατικές τεχνικές.
Οι τελευταίες θα μπορούσαν να ομαδοποιηθούν σε επεμβάσεις έγχυσης αναλγησίας, επεμβάσεις αποσύνδεσης αισθητικών οδών και επεμβάσεις νευροτροποποίησης, στις οποίες προεξάρχουσα για τον νευροπαθητικό πόνο είναι η εφαρμογή ηλεκτρικών ερεθισμάτων με εμφυτεύσιμο διεγέρτη πόνου.
Η κλιμάκωση της θεραπείας ακολουθεί τα διεθνή πρωτόκολλα, όμως εξατομικεύεται με βάση την έκταση της ασθένειας και την φυσική κατάσταση του ατόμου.
Η θεραπεία με την ηλεκτρική διέγερση του νωτιαίου μυελού εξηγείται, μερικώς τουλάχιστον, από τη θεωρία της πύλης του πόνου, που δημοσιεύθηκε το 1965 από τους Melzack and Wall.
Με απλά λόγια, ο ανταγωνισμός στις συνάψεις των αισθητικών νευρώνων κατά την είσοδό τους στο νωτιαίο μυελό δεν επιτρέπει σε κάθε ερέθισμα να περνάει στις ανιούσες οδούς και να φτάνει στη συνείδησή μας.
Έτσι, ένα αισθητικό ερέθισμα που ασκείται ταυτόχρονα με ένα επώδυνο μπορεί να επικρατήσει αυτού και να το καταργήσει, πράγμα που εξηγεί την κοινή σε όλους εμπειρία ότι πιάνουμε και πιέζουμε ενστικτωδώς το μέρος του σώματος όπου μόλις χτυπήσαμε.
Σε αναλογία με τη φυσική λειτουργία, ο διεγέρτης πόνου παράγει παράπλευρη εισροή ερεθισμάτων που ανταγωνίζονται τα επώδυνα και προκαλούν ύφεση του πόνου, που είναι μία τουλάχιστον από τις ερμηνείες της λειτουργίας του.
Οι συνήθεις περιπτώσεις που έχουν θεαματική βελτίωση των συμπτωμάτων με διεγέρτη πόνου είναι το σύνδρομο μετά από χειρουργείο σπονδυλικής στήλης, η αντανακλαστική συμπαθητική δυστροφία, ο νευροπαθητικός πόνος από κάκωση νεύρου, η μεθερπητική νευραλγία και η διαβητική νευροπάθεια, ενώ η έρευνα εξελίσσεται και σε άλλα πεδία όπως η περιφερική αγγειακή νόσος και η στηθάγχη.
Η θεραπεία με διεγέρτη προτείνεται μόνο αφού έχουν δοκιμαστεί και αποκλειστεί απλούστερες θεραπείες. Αρχικά γίνεται προσωρινή εμφύτευση των ηλεκτροδίων και εφόσον υπάρχει βελτίωση εντός της δοκιμαστικής περιόδου, εγκρίνεται η τελική εμφύτευση.
Η επιτυχία εξαρτάται από την τοποθέτηση κατά την εμφύτευση αλλά κυρίως από την προεγχειρητική ορθή διάκριση μεταξύ των τύπων και των αιτιών του πόνου, δεδομένου ότι ο διεγέρτης δεν είναι αποτελεσματικός σε κάθε νόσο.
Ειδικά για τη σπονδυλική στήλη, απαιτείται ενδελεχής λήψη ιστορικού και κλινική εξέταση, που σε συνδυασμό με την απεικόνιση θα δείξει αν το πρόβλημα είναι δομικό ή λειτουργικό, αν δηλαδή, πέρα από τη συντηρητική αγωγή, αντιμετωπίζεται στο πεδίο της χειρουργικής ή στο πεδίο των παρεμβάσεων πόνου.
* Ο Φώτης Μπουρλογιάννης MD, είναι Νευροχειρουργός με Εξειδίκευση στη χειρουργική αντιμετώπιση του Χρόνιου Πόνου, της Επιληψίας και της νόσου Πάρκινσον, Ιδιοπαθούς Τρόμου και Δυστονίας με Εν τω Βάθει Διέγερση Εγκεφάλου (Deep Brain Stimulation) και στερεοτακτικών διατομών (Lesioning).
Είναι επιστημονικός συνεργάτης Πανεπιστημιακής Νευροχειρουργικής Κλινικής Ευαγγελισμού, Aναπληρωτής Διευθυντής Metropolitan Hospital,Τέως Consultant Neurosurgeon St George's University Hospitals, London.
Εχει επταετή κλινική εμπειρία στο Ηνωμένο Βασίλειο και πιστοποιημένο Fellowship στη στερεοτακτική και λειτουργική νευροχειρουργική.
