Ένα από τα πιο επικίνδυνα μικρόβια είναι ο λεγόμενος πνευμονιόκοκκος. Εκτιμάται ότι ευθύνεται για πάνω από 1 εκατ. θανάτους βρεφών κυρίως εξαιτίας της πνευμονίας! Τον λόγο για τον οποίο είναι τόσο επικίνδυνο καθώς και πώς μπορούμε να προφυλαχτούμε, μας αναλύει ο κ. Γ. Συρογιαννόπουλος, καθηγητής Παιδιατρικής στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Τι είναι η πνευμονιοκοκκική νόσος;
Αποτελείται από μία ομάδα ασθενειών που προκαλούνται από το βακτήριο του στρεπτόκοκκου της πνευμονίας (Streptococcus pneumoniae), το οποίο είναι επίσης γνωστό ως πνευμονιόκοκκος.
Αυτές οι ασθένειες περιλαμβάνουν διεισδυτικές λοιμώξεις, όπως είναι η βακτηριαιμία (μόλυνση του αίματος), η μηνιγγίτιδα (μόλυνση της μεμβράνης που καλύπτει τον εγκέφαλο ή τον νωτιαίο μυελό), και η σηψαιμία (μόλυνση του αίματος που ακολουθείται από ανεπάρκεια οργάνων του σώματος). Ο πνευμονιόκοκκος προκαλεί επίσης και μη διεισδυτικές νόσους, συμπεριλαμβανομένης της οξείας μέσης ωτίτιδας (μόλυνση του αυτιού), της πνευμονίας χωρίς βακτηριαιμία και της ιγμορίτιδας.
Ποια είναι η επίπτωση της πνευμονιοκοκκικής νόσου στη δημόσια υγεία;
Ο στρεπτόκοκκος της πνευμονίας είναι ένας από τους κύριους παράγοντες νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως και ευθύνεται για περισσότερους από ένα εκατομμύριο θανάτους βρεφών και παιδιών κάτω των 5 ετών στις αναπτυσσόμενες χώρες, κυρίως εξαιτίας της πνευμονίας.
Ακόμη και στις ανεπτυγμένες χώρες με φροντίδα υγείας υψηλής ποιότητας, η πνευμονιοκοκκική μηνιγγίτιδα μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο πάνω από το 17% των ασθενών ενώ άλλοι μπορεί να υποφέρουν από μέτρια ως βαριά απώλεια ακοής ή νευρολογικές συνέπειες, μεταξύ των οποίων κινητικά προβλήματα, επιληψία και νοητική καθυστέρηση.
Ήδη σε πρόσφατη δημοσίευσή του ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θεωρεί την καταπολέμηση της θνησιμότητας από τον πνευμονιόκοκκο και την ελονοσία ως τις κατεξοχήν προτεραιότητες για την παγκόσμια δημόσια υγεία, καθώς είναι δύο νόσοι που μπορούν να προληφθούν με τον εμβολιασμό.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο από την πνευμονιοκοκκική νόσο;
Κατεξοχήν τα βρέφη από τη γέννηση μέχρι την ηλικία των 24 μηνών, ιδιαίτερα όμως αυτά μεταξύ 6 και 12 μηνών. Επίσης τα παιδιά με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα και τα παιδιά που πάνε στον παιδικό σταθμό κινδυνεύουν περισσότερο από τη διεισδυτική πνευμονιοκοκκική νόσο.
Παράλληλα, σε αυξημένο κίνδυνο για πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις βρίσκονται οι ηλικιωμένοι (άνω των 65 ετών) και οι άνθρωποι με κατεσταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Πολύ συχνή πνευμονιοκοκκική λοίμωξη στα παιδιά είναι η οξεία μέση ωτίτιδα. Πολλά παιδιά υποφέρουν από επαναλαμβανόμενα επεισόδια οξείας μέσης ωτίτιδας κατά τη διάρκεια της βρεφικής και παιδικής ηλικίας, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες στην ακοή αλλά και καθυστέρηση στην ομιλία και την ανάπτυξη των γλωσσικών ικανοτήτων.
Ποια είναι η επιδημιολογία της πνευμονιοκοκκικής νόσου στη χώρα μας;
Στοιχεία από τη χώρα μας έδειξαν ότι κάθε χρόνο νοσηλεύονται με σοβαρή πνευμονιοκοκκική λοίμωξη, 100 παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών ανά 100.000 πληθυσμού. Επιπλέον, σύμφωνα με την πανελλαδική καταγραφή του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μηνιγγίτιδας, το 40% των κρουσμάτων πνευμονιοκοκκικής μηνιγγίτιδας σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, συμβαίνουν μέσα στο πρώτο έτος της ζωής τους.
Υπάρχει εμβόλιο;
Ναι. Τα παιδιά μπορούν να προστατευτούν με το επταδύναμο συζευγμένο εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου. Το εμβόλιο προστατεύει από 7 ορότυπους του πνευμονιόκοκκου, οι οποίοι στην Ελλάδα ευθύνονται για το 88% των διεισδυτικών πνευμονιοκοκκικών λοιμώξεων σε παιδιά κάτω των 2 ετών. Φορείς του μικροβίου στην κοινότητα είναι κατεξοχήν τα παιδιά, τα οποία φέρουν τον πνευμονιόκοκκο στο ρινοφάρυγγα τους ιδιαίτερα τα δύο πρώτα έτη της ζωής τους.
Ο εμβολιασμός μπορεί να μειώσει τη φορεία του μικροβίου στην κοινότητα και συνακόλουθα την εκδήλωση των λοιμώξεων τόσο ανάμεσα στα παιδιά όσο και στους ενήλικες. Το εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών στην Ελλάδα και το προτεινόμενο σχήμα εμβολιασμού είναι τέσσερις δόσεις του εμβολίου που χορηγούνται στην ηλικία των 2, 4, 6 και 12-15 μηνών.
Πόσο αποτελεσματικό είναι;
Η εμπειρία της εφαρμογής του εμβολίου σε εθνικά προγράμματα εμβολιασμών είναι παραπάνω από θετική. Συνολικά στις ΗΠΑ κατά τα 5 πρώτα χρόνια εφαρμογής του εμβολίου απετράπησαν 62.000 περιπτώσεις πνευμονιοκοκκικής λοίμωξης σε παιδιά κάτω των 5 ετών. Η ελάττωση αυτή κατά 59% οφείλεται άμεσα στον εμβολιασμό ενώ το υπόλοιπο ποσοστό αντανακλά την έμμεση ανοσία που προκαλεί ο εμβολιασμός αφού δεν νόσησαν και παιδιά που δεν εμβολιάσθηκαν.
Εκτός από τη διεισδυτική πνευμονιοκοκκική νόσο, το εμβόλιο παρέχει προστασία από την οξεία μέση ωτίτιδα που οφείλεται σε πνευμονιόκοκκο. Σε κλινική μελέτη που πραγματοποιήθηκε από το Εθνικό Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας της Φιλανδίας σε 1.662 βρέφη διαπιστώθηκε μείωση κατά 57% των επεισοδίων της οξείας μέσης ωτίτιδας που προκαλούνται από τους επτά ορότυπους του πνευμονιόκκοκου που περιλαμβάνονται στο εμβόλιο.
Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι το επταδύναμο πνευμονιοκοκικό εμβόλιο μπορεί να προστατεύσει από την πνευμονιοκοκκική νόσο και άτομα που δεν έχουν εμβολιασθεί, φαινόμενο το οποίο ονομάζεται έμμεση ανοσοποίηση ή συλλογική ανοσία. Αυτό γίνεται καθώς, εμβολιάζοντας το παιδί μέσα στην οικογένεια, προστατεύονται έμμεσα και οι γονείς, οι παππούδες, οι γιαγιάδες του και όσοι άλλοι ενήλικες έρχονται σε επαφή με αυτό. Το κοινωνικό όφελος είναι πολύ σημαντικό, γιατί είναι γνωστό ότι οι ηλικιωμένοι είναι η ηλικιακή ομάδα με την κατεξοχήν μεγαλύτερη θνητότητα από λοιμώξεις που προκαλεί ο πνευμονιόκοκκος.
Επίσης το επταδύναμο εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των επιπλοκών της γρίπης, όπως λ.χ η πνευμονία, όφελος που θα είναι ιδιαίτερα εμφανές σε ενδεχόμενη πανδημία. Για τον λόγο αυτό άλλωστε στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης του Ελληνικού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ) για την αντιμετώπιση πανδημίας γρίπης, συνιστάται τα άτομα τα οποία θα εμβολιαστούν για τη γρίπη να λάβουν παράλληλα και το εμβόλιο του πνευμονιόκοκκου.
Μία εξίσου σημαντική προσφορά του εμβολίου είναι η μείωση της ανάγκης χορήγησης αντιβιοτικών στα παιδιά. Καθώς μειώνονται τα περιστατικά πνευμονιοκοκκικής λοίμωξης περιορίζονται οι περιπτώσεις λήψης αντιβιοτικών από παιδιά μικρής ηλικίας. Το γεγονός αυτό μειώνει την πιθανότητα ανάπτυξης αντοχής των μικροβίων έναντι των αντιβιοτικών. Η ελάττωση της μικροβιακής αντοχής θα αποτελεί μια σημαντική κατάκτηση για τη δημόσια υγεία, ιδιαίτερα στη χώρα μας, που παρουσιάζεται υπερκατανάλωση αντιβιοτικών φαρμάκων.
Ποια είναι η αποτελεσματικότητα του εμβολίου στην Ελλάδα;
Το εμβόλιο εντάχθηκε στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών της χώρας μας τον Ιανουάριο του 2006 και άρχισε να καλύπτεται η δαπάνη του από τα ασφαλιστικά ταμεία στα μέσα του ίδιου έτους. Είναι νωρίς ακόμα να έχουμε την πλήρη εικόνα των αποτελεσμάτων καθώς στην πρώτη βρεφική ηλικία η κάλυψη με το εμβόλιο δεν υπερβαίνει το 60% των παιδιών και σαφώς θα πρέπει να αυξηθεί.
Πολλοί ιατροί και γονείς αρχίζουν τον εμβολιασμό μετά την ηλικία των 6 μηνών, γεγονός που δεν εξασφαλίζει την ιδανική προστασία από το εμβόλιο, καθότι ο εμβολιασμός πρέπει να ξεκινά από την ηλικία των 2 μηνών ώστε τα βρέφη να έχουν αναπτύξει πολύ καλή ανοσία τότε που το έχουν περισσότερο ανάγκη.
Παρόλα αυτά οι έρευνες δείχνουν ότι η φορεία του πνευμονιόκοκκου στο ρινοφάρυγγα έχει ήδη μειωθεί σημαντικά για ορότυπους που περιλαμβάνονται στο εμβόλιο. Η σωστή εφαρμογή του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού και ο εμβολιασμός όλων των βρεφών από την ηλικία των 2 μηνών θα αποφέρει τα μεγαλύτερα οφέλη στη χώρα μας.
