Η γύρη ευθύνεται για τις περισσότερες αλλεργικές εκδηλώσεις που προσβάλλουν περίπου το 1/3 του πληθυσμού των ανεπτυγμένων χωρών, δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα στην ποιότητα ζωής των ασθενών.
Στην Ελλάδα, από τα τέλη Φεβρουαρίου κυκλοφορεί η γύρη του αγριόχορτου περδικάκι, η οποία προκαλεί αλλεργικά συμπτώματα σε πολλούς ανθρώπους. Γενικότερα, το τρίμηνο Απριλίου-Ιουνίου (περίοδο ανθοφορίας πολλών φυτών στη χώρα μας) τα άτομα που γνωρίζουν ότι έχουν αλλεργική ευαισθησία στη γύρη, πρέπει να παίρνουν ανελλιπώς τα φάρμακα, τα οποία τους έχει συστήσει ο γιατρός τους.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση των αλλεργικών παθήσεων σ’ όλο τον κόσμο. Εκτίμηση όλων των ειδικών είναι ότι στον 21ο αιώνα οι αλλεργίες θα εξελιχθούν σε μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας.
Είναι ενδεικτικό ότι την περίοδο 1980-1994 παρατηρήθηκε αύξηση κατά 75% των κρουσμάτων σ’ όλον τον κόσμο και σήμερα εκτιμάται ότι παγκοσμίως υπάρχουν περίπου 20 εκατ. άνθρωποι που πάσχουν από κάποια μορφή αλλεργίας.
Βέβαια, οι αλλεργικές παθήσεις συνήθως δεν απειλούν τη ζωή των ασθενών και ειδικά όταν τα συμπτώματα είναι ήπια, συνήθως αγνοούνται. Όμως, επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των ασθενών και έχουν τεράστιες κοινωνικοοικονομικές συνέπειες.
Οι κύριοι παράγοντες που έχουν οδηγήσει στην αύξηση των αλλεργιών είναι η χρήση του καουτσούκ, η ρύπανση του περιβάλλοντος, η χρήση χρωστικών, βελτιωτικών και συντηρητικών ουσιών στα τρόφιμα, η αλλαγή στις συνθήκες εργασίας, η μείωση των λοιμώξεων, ακόμη και η κατανάλωση μεταλλαγμένων τροφίμων.
Στη χώρα μας ισχύει ο λεγόμενος «νόμος των τρίτων». Δηλαδή, το 1/3 των ασθενών παρουσιάζει αναπνευστικές αλλεργίες (ρινίτιδα, άσθμα), 1/3 κνίδωση ή αγγειοίδημα και 1/3 άλλης μορφής αλλεργίες. Τα πιο κοινά αλλεργιογόνα είναι η γύρη (κυρίως από περδικάκι, ελιά και άλλα αγρωστώδη φυτά) και το άκαρι (ένα ζωύφιο που βρίσκεται στην οικιακή σκόνη).
Κατά τους ειδικούς, το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνει ο ασθενής είναι να επισκεφθεί τον ειδικό γιατρό, ώστε να βρεθεί η αιτία της αλλεργίας (αλλεργιογόνος παράγοντας). Βέβαια, αυτό δεν είναι πάντα εφικτό. Έτσι κρίνεται απαραίτητη η προληπτική λήψη φαρμάκων.
Τα φάρμακα «πρώτης γραμμής» είναι τα αντιισταμινικά (η ισταμίνη είναι μία από τις ουσίες που ελευθερώνονται στον οργανισμό, όταν ο ασθενής έρθει σε επαφή με τον αλλεργιογόνο παράγοντα).
Τα νεότερα αντιισταμινικά είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά και δεν προκαλούν καταστολή και υπνηλία. Επιπλέον, υπάρχουν και εμβόλια, που προστατεύουν όμως μόνο απέναντι στην αλλεργική ρινίτιδα, στο αλλεργικό άσθμα και στο δηλητήριο μελισσών και σφηκών.
Τι είναι τα αλλεργικά τεστ;
Με τις αλλεργικές δερματικές δοκιμασίες ανιχνεύεται η παρουσία αντισωμάτων έναντι συγκεκριμένων αλλεργιογόνων (δηλαδή ουσιών που προκαλούν αλλεργίες). Εάν μια δοκιμασία είναι θετική, αυτό υποδηλώνει ότι μπορεί να έχετε ευαισθητοποιηθεί στο συγκεκριμένο αλλεργιογόνο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, πέραν των δερματικών, χρησιμοποιούνται και αιματολογικές εξετάσεις (RAST ή EAST)
Ακόμη, ο γιατρός θα πάρει ένα λεπτομερές ιστορικό και θα μελετήσει το περιβάλλον στο χώρο του σπιτιού και της εργασίας σας, τον τρόπο διατροφής σας και τις συνήθειές σας.
Θερίζει η αλλεργική ρινίτιδα
Ρινίτιδα είναι ένας γενικός όρος, ο οποίος σημαίνει φλεγμονή της ρινός (της μύτης). Τα συμπτώματά της είναι ρινική συμφόρηση ή απόφραξη (μπούκωμα), καταρροή (ρινόρροια), φταρνίσματα και ρινικός κνησμός.
Πολλές αιτίες μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή στο βλεννογόνο της ρινός. Το πιο συχνό αίτιο για όλους τους ανθρώπους είναι οι ιοί του κοινού κρυολογήματος. Το δεύτερο σε συχνότητα είναι τα αλλεργιογόνα. Στην περίπτωση αυτή, πρόκειται για αλλεργική ρινίτιδα που σημαίνει ότι υπάρχει στο βλεννογόνο της μύτης αλλεργικής αιτιολογίας φλεγμονή.
Αν και η αλλεργική ρινίτιδα εμφανίζεται κατά κανόνα περί το τέλος της παιδικής ηλικίας, σε πολλές περιπτώσεις εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια της εφηβείας ή και μεταγενέστερα. Η αλλεργική ρινίτιδα διακρίνεται σε εποχική και συνεχή. Τα συμπτώματα της εποχικής εμφανίζονται κυρίως την άνοιξη και το φθινόπωρο, ενώ της συνεχούς μπορεί να υπάρχουν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους με υφέσεις και εξάρσεις.
Σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει στην Ελλάδα για να προσδιοριστούν τα αλλεργιογόνα που είναι υπεύθυνα για την πρόκληση των συμπτωμάτων της εποχικής αλλεργικής ρινίτιδας, έχει διαπιστωθεί ότι το σημαντικότερο είναι η γύρη που προέρχεται από τα αγρωστώδη, την ελιά και το φυτό περδικάκι. Για τη συνεχή μορφή της νόσου, τα κυριότερα αίτια είναι τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, τα αλλεργιογόνα των κατοικίδιων ζώων (γάτα, σκύλος) και οι σπόροι μυκήτων.
Καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη, τη σοβαρότητα και τη διάρκεια των συμπτωμάτων της αλλεργικής ρινίτιδας και ιδιαίτερα στην πρόκληση ρινικής συμφόρησης (μπούκωμα) και καταρροής παίζει ο λεγόμενος παράγοντας PAF (παράγοντας ενεργοποίησης αιμοπεταλίων).
Επίσης, ρόλο παίζει η ισταμίνη (ουσία που παράγει ο οργανισμός μας όταν ερεθίζεται από κάποιο αλλεργιογόνο παράγοντα), η οποία στην αλλεργική ρινίτιδα, ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τα φταρνίσματα και την καταρροή, σε μικρότερο όμως βαθμό για το μπούκωμα. Όσον αφορά στον παράγοντα PAF, έχει βρεθεί ότι είναι 1.000 φορές πιο ισχυρός από την ισταμίνη στην αύξηση της αγγειακής διαπερατότητας και στην εκδήλωση των συμπτωμάτων του μπουκώματος και της καταρροής.
Τι λένε οι ασθενείς...
Το 49% των εργαζομένων θεωρεί ότι η δουλειά του επηρεάζεται από την αλλεργική ρινίτιδα.
Η αλλεργική ρινίτιδα επηρεάζει τη ζωή στο σχολείο άνω του 1/3 των μαθητών.
Ένα 58% εκτιμά ότι οι υπαίθριες ασχολίες του επηρεάζονται από την αλλεργική ρινίτιδα.
Ο ύπνος στους 4 από τους 10 ασθενείς (41%) επηρεάζεται από την αλλεργική ρινίτιδα.
(*) Έρευνα σε 3.562 αλλεργικούς ασθενείς από 11 ευρωπαϊκές χώρες (ανάμεσά τους και την Ελλάδα).
Οι διαφορές ρινίτιδας - κρυολογήματος
Είναι παρόμοια τα συμπτώματα της ρινίτιδας, που οφείλεται στο κρυολόγημα και της αλλεργικής ρινίτιδας. Υπάρχουν όμως κάποια χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τις δύο καταστάσεις και μπορεί να αξιολογηθούν ακόμη και από τον ίδιο τον ασθενή.
Συμπτώματα: Στο κρυολόγημα συνήθως πρώτα εμφανίζονται οι πταρμοί, μετά η ρινική καταρροή και τελευταία η ρινική συμφόρηση. Στην αλλεργική ρινίτιδα εμφανίζονται όλα μαζί.
Διάρκεια των συμπτωμάτων: Η διάρκεια του κρυολογήματος συνήθως δεν ξεπερνά τις 7 με 10 ημέρες το πολύ, ενώ η αλλεργική ρινίτιδα επιμένει όσο το άτομο εκτίθεται στο υπεύθυνο αλλεργιογόνο (για παράδειγμα όσο διαρκεί η αυξημένη πυκνότητα γύρης στην ατμόσφαιρα την άνοιξη, ή αν ένα αλλεργικό στη γάτα άτομο επισκεφθεί σπίτι που φιλοξενεί αυτό το κατοικίδιο).
Ρινικές εκκρίσεις: Συνήθως το κρυολόγημα προκαλεί παραγωγή εκκρίσεων κιτρινωπής ή κιτρινοπράσινης χροιάς. Αντιθέτως στην αλλεργική ρινίτιδα οι εκκρίσεις είναι λευκές και υδαρείς.
Φταρνίσματα: Είναι πολύ συχνά στην αλλεργική ρινίτιδα και συνήθως εμφανίζονται «κατά ριπάς», δηλαδή 3-4 φταρνίσματα συνεχή.
Εποχή του έτους: Το κρυολόγημα είναι συχνό τους χειμερινούς μήνες, ενώ η αλλεργική ρινίτιδα συνήθως εμφανίζεται άνοιξη και φθινόπωρο (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να εμφανιστεί τις άλλες εποχές).
Πυρετός: Με το κοινό κρυολόγημα συχνά συνυπάρχει και πυρετός, ο οποίος κατά τεκμήριο απουσιάζει στην αλλεργική ρινίτιδα.
30 δισ. ευρώ το κόστος
Σχετικές έρευνες έχουν δείξει ότι το κόστος αντιμετώπισης των αλλεργιών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανέρχεται στο αστρονομικό ποσό των 30 δισ. ευρώ!
Από αυτά 22 δισ. ευρώ αφορούν την αντιμετώπιση μόνο του αλλεργικού άσθματος.
Στις ΗΠΑ έχει υπολογιστεί ότι το κόστος της αλλεργικής ρινίτιδας, μόνο από απώλειες ημερομισθίων, φτάνει τα 154 εκατ. δολάρια το χρόνο!
Όσοι γνωρίζουν ότι έχουν ευαισθησία στη γύρη κάποιων φυτών πρέπει να παίρνουν ανελλιπώς τα φάρμακα που τους έχει συστήσει ο γιατρός τους.
Τα πιο κοινά αλλεργιογόνα
Γύρη. Τα αγρωστώδη, τα αγριόχορτα και τα δέντρα αποτελούν σημαντικές πηγές. Τα φυτά με αλλεργιολογική σημασία πρέπει να εμφανίζουν ορισμένα χαρακτηριστικά. Έτσι θα πρέπει να παράγουν γύρη σε μεγάλες ποσότητες, να αναπτύσσονται σε ευνοϊκές κλιματικές και γεωγραφικές συνθήκες, να παράγουν γυρεόκοκκους μικρού μεγέθους και κατάλληλης μορφολογίας και να φύονται σε μεγάλες ποσότητες. Παράδειγμα φυτού που πληροί τις παραπάνω προδιαγραφές είναι η παριετάρια ή περδικάκι.
Οικιακή σκόνη. Το σημαντικότερο αλλεργιογόνο της σκόνης προέρχεται από τα ακάρεα. Οι μικροσκοπικοί αυτοί οργανισμοί έχουν 8 πόδια, μήκος περίπου 1/3 mm και τρέφονται με την πιτυρίδα των ανθρώπων. Η ανάπτυξη των ακάρεων ευνοείται από την αυξημένη θερμοκρασία και υγρασία του περιβάλλοντος. Έχει υπολογιστεί ότι σε 100 mg σκόνης στρώματος περιέχονται περισσότερα από 3.000 ακάρεα!
Μύκητες. Οι σπόροι των μυκήτων υπάρχουν στην ατμόσφαιρα σε συγκεντρώσεις έως και 1.000 φορές μεγαλύτερες από εκείνες της γύρης. Οι μύκητες Gladosporium, Alternaria, Penicillium και Basidiomycetes είναι οι σπουδαιότεροι αλλεργιογόνοι μύκητες.
Κατοικίδια. Τα αλλεργιογόνα που προέρχονται από το δέρμα και το σάλιο του σκύλου και της γάτας, ενοχοποιούνται συχνά για την πρόκληση αλλεργίας από το αναπνευστικό σύστημα. Τα αλλεργιογόνα της γάτας στο σπίτι παραμένουν στον αέρα για αρκετές ώρες και εξαλείφονται με βραδύ ρυθμό (εβδομάδες έως και μήνες).
Τροφές. Πολλά τρόφιμα και συντηρητικά μπορεί να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το γάλα, οι ξηροί καρποί, τα οστρακοειδή και τα ψάρια, διάφορα φρούτα κ.ά.
Εκτός από τα παραπάνω, αλλεργικές αντιδράσεις μπορεί να προκαλέσουν και ορισμένες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία, διάφορα πρόσθετα και συντηρητικά τροφίμων και φαρμάκων, καθώς και τα δηλητήρια σφηκών και μελισσών.
Έχει υπολογιστεί ότι σε 100 mg σκόνης στρώματος περιέχονται περισσότερα από 3.000 ακάρεα!
Τι πρέπει να γνωρίζετε για τις αλλεργίες από τα φάρμακα
Οι αλλεργίες από τα φάρμακα οφείλονται σε υπερβολική ή λανθασμένη αντίδραση του ανοσολογικού συστήματος του ανθρώπου, όταν έρχεται σε επαφή με ορισμένες φαρμακευτικές ουσίες ή με κάποια προϊόντα μεταβολισμού των ουσιών αυτών.
Μάλιστα, οι διεθνείς στατιστικές δείχνουν ότι το 3-5% του γενικού πληθυσμού, δηλαδή 300-500.000 Έλληνες θα παρουσιάσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους συμπτώματα αλλεργίας, τα οποία οφείλονται σε κάποιο φάρμακο!
Γενικότερα, οι παρενέργειες των φαρμάκων αποτελούν σοβαρό πρόβλημα σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε στις ΗΠΑ, το 30% των ασθενών που νοσηλεύονται στα νοσοκομεία παρουσιάζει ανεπιθύμητες παρενέργειες από τα φάρμακα.
Έτσι, αν ληφθεί υπόψη ότι κατά μέσο όρο σε κάθε ασθενή που νοσηλεύεται σε νοσοκομείο αντιστοιχούν 9 φάρμακα, τότε συνάγεται το συμπέρασμα ότι ένα στα 20 φάρμακα προκαλεί παρενέργειες! Άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι οι ανεπιθύμητες παρενέργειες των φαρμάκων ευθύνονται για το 2-5% των εισαγωγών στα νοσοκομεία. Υπολογίζεται ότι το 10% του συνόλου των παρενεργειών είναι αλλεργίες στα φάρμακα.
Σε αρκετές περιπτώσεις είναι πάρα πολύ δύσκολο να γίνει σαφής διαχωρισμός ανάμεσα στην φαρμακευτική αλλεργία και στις άλλες παρενέργειες ενός φαρμάκου, όπως εκείνες που οφείλονται στην υπερδοσολογία ή στην αλληλεπίδραση με άλλα φάρμακα.
Οι αλλεργίες στα φάρμακα εκδηλώνονται με μία μεγάλη ποικιλία συμπτωμάτων από διάφορα συστήματα και όργανα του ανθρώπινου οργανισμού. Οι πιο συχνές εκδηλώσεις είναι από το δέρμα. Συνήθως εμφανίζεται έντονη φαγούρα, οίδημα ή πρήξιμο στα βλέφαρα, στα χείλη, στο πρόσωπο και στα χέρια και διάφορα εξανθήματα.
Σημαντικό ρόλο στη διάγνωση της φαρμακευτικές αλλεργίας διαδραματίζει το ιστορικό, δηλαδή οι πληροφορίες που θα δοθούν από τον ασθενή ή το περιβάλλον του στο γιατρό. Ο τελευταίος πρέπει να προσδιορίσει επακριβώς το είδος του φαρμάκου που προκάλεσε την αντίδραση, τη δοσολογία του, το χρονικό διάστημα που χορηγήθηκε και αν ο ασθενής το έχει λάβει και στο παρελθόν.
Επίσης, πρέπει να περιγραφούν αναλυτικά το είδος των συμπτωμάτων που εμφανίστηκαν και η πιθανή χορήγηση άλλων φαρμάκων ή τροφών. Για ορισμένα φάρμακα, αλλά όχι για όλα, υπάρχει ειδική δοκιμασία (π.χ. στην πενικιλίνη), που επιτρέπει στο γιατρό να διαπιστώσει κατά πόσο ένα άτομο είναι αλλεργικό.
Η πιο επικίνδυνη μορφή...
...φαρμακευτικής αλλεργίας είναι η αναφυλαξία ή το λεγόμενο αλλεργικό σοκ. Ο ασθενής, εκτός των άλλων, μπορεί να παρουσιάσει έντονη δύσπνοια, οίδημα στο λάρυγγα, το οποίο ενδέχεται να προκαλέσει ασφυξία, πτώση της αρτηριακής πίεσης, λιποθυμία ή και απώλεια αισθήσεων.
3 χαρακτηριστικά
Το φάρμακο συνήθως έχει χορηγηθεί κατά το παρελθόν μία ή περισσότερες φορές, χωρίς ο ασθενής να παρουσιάσει συμπτώματα αλλεργίας.
Τα συμπτώματα της αλλεργίας δεν εμφανίζονται αμέσως μετά τη χορήγηση του φαρμάκου, αλλά συνήθως μετά από μερικές ημέρες. Δεν είναι όμως λίγες οι περιπτώσεις που εμφανίζονται με την πρώτη δόση ή από την πρώτη ημέρα χορήγησης του φαρμάκου.
Τα συμπτώματα υποχωρούν με τη διακοπή της χορήγησής του μαζί με την κατάλληλη αγωγή αντιμετώπισης και εμφανίζονται εκ νέου σε περίπτωση χορήγησης και πάλι του ίδιου φαρμάκου.
10 «ένοχες» κατηγορίες φαρμάκων
Σχεδόν όλα τα φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις. Ωστόσο, τα φάρμακα που ενοχοποιούνται συχνότερα για αλλεργικές αντιδράσεις είναι τα εξής:
1. Η πενικιλίνη και άλλα αντιβιοτικά με συγγενή χημική δομή (αντιβιοτικά β-λακτάμης), όπως είναι οι ημισυνθετικές πενικιλίνες και οι κεφαλοσπορίνες.
2. Αντιβιοτικά της κατηγορίας των σουλφοναμιδών και τετρακυκλίνες.
3. Η ασπιρίνη και τα συγγενή με αυτή παυσίπονα (μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα).
4. Τοπικά αναισθητικά, αλλά και φάρμακα που χρησιμοποιούνται κατά τη γενική αναισθησία.
5. Μυοχαλαρωτικά.
6. Η χυμοπαπαΐνη.
7. Σκιαγραφικές ουσίες που χορηγούνται για ακτινοδιαγνωστικές εξετάσεις.
8. Η ινσουλίνη.
9. Το αίμα, το πλάσμα, οι οροί και τα εμβόλια.
10. Κρέμες ή αλοιφές με νεομυκίνη και άλλα αντιβιοτικά, που προκαλούν τοπική αλλεργία στο δέρμα.
Τι πρέπει να προσέχετε
Εάν παρουσιάσετε αντίδραση σε οποιοδήποτε φάρμακο, επικοινωνήστε με το γιατρό, που σας το χορήγησε, όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
Αποφύγετε να κάνετε «πειράματα», που μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα, όπως να ξαναπάρετε το φάρμακο για να διαπιστώσετε αν θα συμβεί το ίδιο.
Σημειώστε τα πάντα όσον αφορά μια πιθανή φαρμακευτική αλλεργία (είδος φαρμάκου, χρόνος χορήγησης, συμπτώματα κ.λπ.) προκειμένου να ενημερώσετε με ακρίβεια το γιατρό σας.
Η αλλεργία στα φάρμακα μπορεί να εκδηλωθεί ακόμη και αν πάρετε ελάχιστη δόση ενός φαρμάκου.
Όταν τεκμηριωθεί μία αλλεργία σε ένα ή περισσότερα φάρμακα, ακολουθήστε πιστά τις οδηγίες του γιατρού, που αφορούν τις κατηγορίες φαρμάκων, τα οποία πρέπει να αποφεύγετε.
Είναι προτιμότερο τα φάρμακα που πρέπει να αποφεύγετε να υπάρχουν γραμμένα σε ειδική γνωμάτευση, την οποία επιβάλλεται να επιδεικνύετε πάντα στους γιατρούς, που πρόκειται να σας χορηγήσουν οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή.
