Από την Ερσίλια Μίλλερ
Αναρωτηθήκατε ποτέ τι είναι αυτό που κάνει τον Tiger Woods μοναδικό; Τι ήταν αυτό που έκανε τον Warren Buffet, τον πιο επιτυχημένο επενδυτή του κόσμου;
Τι έχει τέλος πάντων η Indra Noyi που την κάνει αξεπέραστη manager; Ίσως πιστεύετε ότι η απάντηση είναι εύκολη: καθένας απ’ αυτούς γεννήθηκε με κάποιο ταλέντο και με προορισμό την επιτυχία.
Ο Buffett σε πρόσφατη συνέντευξή του δήλωσε ότι «ήρθε σ’ αυτή τη ζωή για να επαναπροσδιορίσει το κεφάλαιο». Αυτό από μόνο του είναι κάτι που συμβαίνει μια φορά στο εκατομμύριο. Γεννιέσαι με μία ικανότητα, δεν την αποκτάς στη διάρκεια της ζωής σου.
Κι όμως, οι ειδικοί εγείρουν αντιρρήσεις και προειδοποιούν ότι τα πράγματα δεν είναι απλά, ούτε μονοσήμαντα. Από τη μία μεριά, λένε, κανείς δεν κατέχει κάποιο φυσικό χάρισμα που τον προορίζει για μία συγκεκριμένη δουλειά· τα προκαθορισμένα ταλέντα δεν υπάρχουν. Κανείς για παράδειγμα δεν γεννήθηκε CEO, επενδυτής ή μετρ στο σκάκι.
Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί κανείς να πετύχει έναν στόχο, προειδοποιούν, είναι η μεγάλη προσπάθεια και η σκληρή δουλειά επί πολλά χρόνια. Ο Buffett, για παράδειγμα, φημίζεται για την πειθαρχία στη δουλειά του και για τις ώρες που αφιερώνει στη μελέτη και την ανάλυση των οικονομικών προτάσεων ή των πιθανών επενδυτικών του στόχων.
Τα καλά νέα είναι ότι το φυσικό ταλέντο δεν έχει καμία σχέση με την επαγγελματική άνοδο και την επιτυχία. Μπορεί κάποιος ν’ ασχοληθεί με πολλά και διαφορετικά επαγγέλματα και σ’ όλα αυτά να καταφέρει όχι μόνο να διακριθεί, αλλά και να αναρριχηθεί στην κορυφή της πυραμίδας.
Οι επιστήμονες πάλι, έχουν επιτύχει μία ευρεία γκάμα ανακαλύψεων που καλύπτουν πληθώρα θεμάτων. Αυτό που έχουν ήδη συνειδητοποιήσει σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο είναι ότι το ταλέντο δεν είναι συνώνυμο της ευφυΐας, του κίνητρου και της προσωπικότητας.
Το ταλέντο γι’ αυτούς δεν είναι τίποτε άλλο από μία ειδική ικανότητα που βοηθά κάποιον να κάνει κάτι ιδιαιτέρως καλά.
Η πρόσφατη έρευνα, την οποία πραγματοποίησαν οι Βρετανοί ερευνητές Michael J. Howe, Jane W. Davidson και John A. Sluboda, ούτε λίγο ούτε πολύ καταλήγει στο ότι «τα στοιχεία οδηγούν στο συμπέρασμα ότι για να γίνει κάποιος σπουδαίος στο επάγγελμά του, δεν χρειάζεται κανένα απολύτως ταλέντο».
Για να αντιληφθείτε πώς οι ερευνητές κατέληξαν σ’ αυτό το συμπέρασμα, αρκεί να τοποθετηθείτε πάνω στο εξής πρόβλημα: σε κάθε τομέα εξέλιξης, οι περισσότεροι άνθρωποι μαθαίνουν γρήγορα στην αρχή, αργότερα πιο δύσκολα ενώ στο τέλος σταματούν εντελώς να εξελίσσονται. Πλην όμως υπάρχουν ορισμένοι, οι οποίοι καταφέρνουν να βελτιώνονται συνεχώς επί χρόνια, ίσως και επί δεκαετίες, μέχρι να φτάσουν σε ένα υψηλό επίπεδο επάρκειας.
Η βασική ερώτηση για τους ερευνητές και ιδίως για τον καθηγητή K. Anders Ericsson από το Florida State University είναι γιατί συμβαίνει αυτό. Πώς γίνεται δηλαδή και κάποιοι άνθρωποι μπορούν να εξελίσσονται συνεχώς ενώ άλλοι όχι; Οι απαντήσεις προϋποθέτουν συνεχή παρατήρηση των κορυφαίων εκπροσώπων από διάφορες ομάδες: αθλητών, καλλιτεχνών, managers.
Η σκληρή δουλειά δεν αντικαθίσταται με τίποτα
Το πρώτο μεγάλο συμπέρασμα είναι ότι κανείς δεν μπορεί να φτάσει στην κορυφή χωρίς σκληρή δουλειά. Οι περισσότεροι συνήθως θέλουμε να πιστεύουμε ότι ακολουθούμε τη φυσική κλίση μας, ένα ταλέντο με το οποίο γεννηθήκαμε, το οποίο αν εκμεταλλευτούμε, θα διακριθούμε χωρίς καμία ιδιαίτερη προσπάθεια ή εκπαίδευση.
Οι μελέτες έδειξαν ότι ένας άνθρωπος με ταλέντο χρειάζεται κατά μέσο όρο δέκα χρόνια σκληρής δουλειάς, μέχρι να καταφέρει να φτάσει στην κορυφή της επιτυχίας και να καταξιωθεί στο χώρο του. Γι’ αυτό και κάνουν λόγο για τον «κανόνα της δεκαετίας».
Αν όμως συμβαίνουν όλα αυτά, τότε θα αναρωτηθεί ίσως εύλογα κανείς πώς ο Bobby Fischer έγινε βασιλιάς του σκακιού στα 16 του; Κι όμως, ο παραπάνω κανόνας εφαρμόστηκε στην πράξη και σ’ αυτή την περίπτωση. Προπονούνταν εντατικά από την ηλικία των 6 ετών. Όπως εκτιμούν ο John Horn από το Southern California University και ο Hiromi Masunaga από το California State University «ο κανόνας της δεκαετίας χρησιμοποιείται ως μίνιμουμ βάση.
Δεν είναι τυχαίο ότι σε πολλούς τομείς, όπως η μουσική ή η λογοτεχνία, απαιτούνται 20 με 30 χρόνια εμπειρίας και εξάσκησης μέχρι να βρεθεί κανείς στην κορυφή. Επομένως, η κατάκτηση της επιτυχίας δεν είναι δεδομένη για κανέναν. Χρειάζεται πολλή, πάρα πολλή δουλειά. Και, όπως φαίνεται, αυτό μόνο δεν αρκεί. Οι περισσότεροι άνθρωποι δουλεύουν σκληρά, αλλά δεν καταφέρνουν όλοι να απολαύσουν το μεγαλείο της κορυφής. Τι λείπει άραγε;
Η εξάσκηση φέρνει την τελειότητα
Οι πιο διακεκριμένοι σε κάθε τομέα είναι εκείνοι που αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους στο αντικείμενό τους, κάνοντας αυτό, το οποίο οι επιστήμονες αποκαλούν «προμελετημένη πρακτική». Αυτή η δραστηριότητα είναι ο βασικός άξονας στον οποίο στηρίζεται η διαρκής βελτίωση, που οδηγεί στην επίτευξη των στόχων, που φέρνει ουσιαστικά αποτελέσματα, στηρίζεται δε στην αρχή «Η επανάληψις είναι μήτηρ της μαθήσεως». Για παράδειγμα, το να χτυπάει κανείς το μπαλάκι με το μπαστούνι του γκολφ, δεν τον κάνει αυτόματα έναν ικανό γκολφέρ. Αλλά αν εκτελεί αυτό το χτύπημα 300 φορές την ημέρα σε στόχο στα επτά μέτρα, παρατηρώντας συνεχώς επί ώρες τα αποτελέσματα της κίνησής του και κάνοντας τις απαραίτητες ρυθμίσεις, τότε κάνει μία καλή «προμελετημένη πρακτική».
Η επιμονή είναι βασικό προτέρημα. Όπως παρατηρεί ο Ericsson, «οι καλύτεροι “εκτελεστές” είναι όσοι καταφέρνουν να κάνουν αδιάκοπα πρακτική εξάσκηση, τις ίδιες ώρες καθημερινά, καθώς και τα σαββατοκύριακα».
Στη συνέχεια παραθέτει το εξής παράδειγμα: σε μία έρευνα, αντικείμενο της οποίας ήταν εικοσάχρονοι βιολονίστες, παρατηρήθηκε ότι οι πιο βιρτουόζοι ήταν εκείνοι που είχαν αφιερώσει 10.000 ώρες ζωής σε προμελετημένη πρακτική. Οι αμέσως επόμενοι καλύτεροι αφιέρωσαν 7.500 ώρες ζωής και έπονταν εκείνοι με 5.000 ώρες. Το ίδιο συμβαίνει και με τους χειρουργούς, τους ασφαλιστές και τους αθλητές.
Οι σκεπτικιστές
Δεν συμφωνούν όλοι οι ερευνητές στο ότι το ταλέντο δεν παίζει ρόλο στην καταξίωση. Από τη μία πλευρά, έχουμε τους «άπιαστους». Δύο αθλητές μπορεί να προπονούνται το ίδιο σκληρά. Όμως, τι μπορεί να εξηγήσει το γεγονός ότι ο ένας αποδίδει τα μέγιστα και μπορεί ν’ αλλάξει το αποτέλεσμα στα δύο τελευταία λεπτά του αγώνα;
Την ίδια στιγμή, οι ερευνητές παρατηρούν με ενδιαφέρον περιπτώσεις παιδιών που μπορούν να παίζουν πιάνο σε ασυνήθιστα νεαρή ηλικία. Ωστόσο, οι έρευνες αποδεικνύουν ότι κοινός παρονομαστής αυτών των περιπτώσεων, είναι οι γονείς και οι δραστηριότητές τους. Οπωσδήποτε λοιπόν, ορισμένα σημαντικά χαρακτηριστικά είναι εν μέρει κληρονομικά, όπως το επίπεδο ευφυΐας.
Ωστόσο αυτά τα χαρακτηριστικά προσδιορίζουν περισσότερο τα πράγματα που κάποιος δεν μπορεί να κάνει, παρά αυτά που μπορεί. Ο Ericsson παρατηρεί ότι «κάποιοι διεθνείς masters στο σκάκι έχουν IQ που κυμαίνεται στο 90, πράγμα που σημαίνει ότι η εξάσκηση οδηγεί στην τελειοποίηση».
Παραδείγματα βγαλμένα από τη ζωή
Ο Winston Churchill, ο οποίος έχει μείνει στην ιστορία και για τη δεινή ρητορική του ικανότητα, λέγεται ότι έκανε συνεχείς πρόβες για να εξασκηθεί καθημερινά μπροστά στον καθρέφτη του. Ο Vladimir Horowitz είπε κάποτε: «Αν δεν κάνω εξάσκηση μία μέρα, θα το ξέρω εγώ. Αν παραλείψω την εξάσκηση για δύο ημέρες θα το ξέρει και η γυναίκα μου. Αν την αφήσω για τρεις ημέρες, τότε θα το γνωρίζει όλος ο κόσμος». Το ίδιο έχει πει κατά καιρούς και ο Luciano Pavarotti.
Πολλοί διάσημοι αθλητές είναι γνωστοί για τη σκληρή πειθαρχία που χαρακτηρίζει το καθημερινό τους πρόγραμμα. Ο Michael Jordan είχε αποκλειστεί από την ομάδα του σχολείου του. Παρ ‘όλα αυτά, κατάφερε με σκληρή προπόνηση να φτάσει στην κορυφή.
Ο Tiger Woods αποτελεί το παράδειγμα που επιβεβαιώνει όσα λένε οι ερευνητές. Ο πατέρας του, τον μύησε στο γκολφ από την ηλικία των 18 μηνών και τον παρακίνησε να προπονείται καθημερινά. Και χρειάστηκε να περάσουν τουλάχιστον 15 χρόνια εντατικής προπόνησης μέχρι να κατακτήσει το πρώτο του μετάλλιο στην ηλικία των 18 ετών. Ήταν ο νεότερος παίκτης που κέρδισε ποτέ μετάλλιο. Και ενώ έβλεπε την καριέρα του να απογειώνεται, ποτέ δεν σταμάτησε να εξασκεί το swing του.
Η business τάξη πραγμάτων
Μπορεί οι έρευνες να υποδεικνύουν και να αποδεικνύουν παράλληλα ότι η εξάσκηση φέρνει την τελειότητα, ωστόσο, κάτι τέτοιο πώς μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη όταν μιλάμε για managers;
Κι όμως, οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι πολλοί τομείς που έχουν να κάνουν με τις επιχειρήσεις απαιτούν εντατική πρακτική εξάσκηση: οι παρουσιάσεις, οι διαπραγματεύσεις, οι αξιολογήσεις και οι αντικειμενικές εκτιμήσεις, ακόμη και οι αποκωδικοποιήσεις των οικονομικών προτάσεων.
Την ίδια στιγμή, ο Ericsson υποστηρίζει ότι ακόμη και οι πιο σύνθετες πλευρές των business, που έχουν να κάνουν με την ορθή κρίση σε καταστάσεις όπου η πληροφόρηση είναι ελλιπής, η επαφή με τον κόσμο, η αναζήτηση των πληροφοριών, επιδέχονται πρακτική εξάσκηση. Ίσως όχι όπως θα εξασκηθεί κάποιος πάνω σε μία παρτιτούρα του Σοπέν.
Το μεγάλο γιατί
Για τους περισσότερους εργαζόμενους, η δουλειά που κάνουν είναι αρκετά εξουθενωτική ακόμη κι αν δεν πιέζονται να επιτύχουν την καλύτερη δυνατή απόδοση. Η μεγαλύτερη προσπάθεια είναι δύσκολη και επίπονη.
Ο Ericsson λέει ότι τα πράγματα πρέπει να είναι έτσι. Εξάλλου, αν η υψηλή απόδοση ήταν εύκολο να επιτευχθεί, δεν θα τη συναντούσαμε σπάνια. Ενώ όμως οι ειδικοί αντιλαμβάνονται τα οφέλη αυτής της συμπεριφοράς, δεν μπορούν να εντοπίσουν από πού πηγάζει.
Οι συγγραφείς μίας πρόσφατης έρευνας, συνοψίζοντας, λένε: «Ακόμη δεν γνωρίζουμε επακριβώς τους παράγοντες, οι οποίοι υποκινούν τα άτομα να βάζουν τα δυνατά τους στην “επιτηδευμένη πρακτική”».
Ο καθηγητής στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου του Michigan Noel Tichy, μετά από 30 χρόνια συνεργασίας με managers, λέει: «Μερικοί άνθρωποι έχουν περισσότερα κίνητρα από άλλους, αλλά στο γιατί συμβαίνει αυτό δεν μπορώ να δώσω μία σαφή απάντηση».
Η πραγματικότητα είναι σαφής, όσο και οι έρευνες: εμείς οι ίδιοι δημιουργούμε τις προϋποθέσεις γι’ αυτό που θα γίνουμε. Κατά ένα περίεργο τρόπο, η άποψη αυτή δεν είναι αρεστή. Οι άνθρωποι δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι οι πλούσιοι και διάσημοι έχουν εργαστεί σκληρά για όσα απέκτησαν· προτιμούν να πιστεύουν ότι απλώς στάθηκαν τυχεροί και, στη συνέχεια, βασίστηκαν στο ταλέντο τους.
Αυτή η άποψη μπορεί να έχει δυσάρεστες παρενέργειες επειδή κάθε φορά που η ζωή ορθώνει στο δρόμο τους εμπόδια, καταθέτουν τα όπλα χωρίς να κάνουν έστω μια προσπάθεια, νομίζοντας ότι δεν είναι αρκετά ικανοί ή ταλαντούχοι.
Και ίσως να μην θέλουμε να παραδεχτούμε όλοι ότι κάποιοι άνθρωποι μπορούν να γευτούν το μεγαλείο της κορυφής. Όμως τα νέα είναι εντυπωσιακά: η επιτυχία δεν γνωρίζει τάξεις, ταλαντούχους και ατάλαντους. Είναι διαθέσιμη και εφικτή, τόσο σε σας, όσο και στον καθένα που θέλει να την κατακτήσει.
